Oude Kerk

1.2 Huidige situatie en omgeving

Ontstaan Dongen

Dongen is rond 800 ontstaan als nederzettingen langs de Donge en het daaromheen liggende moerassig gebied. Rond de Kerkstraat en de Heuvel is op uitlopers van de Drunense Duinen de eerste bebouwing ontstaan. In het begin maakte het dorp geen grote ontwikkeling door en in de 17e eeuw is het dorp grotendeels platgebrand. Door de opkomst van de leer- en schoenenindustrie is Dongen verder ontwikkeld. Hierdoor kwam ook woningbouw verder op gang. In de huidige situatie is het merendeel van de industriële activiteiten uit Dongen verdwenen. Na de oorlog is Dongen verder ontwikkeld tot haar hedendaagse vorm.

Analyse omgeving

De Kerkstraat, waaraan de Oude Kerk is gelegen, is één van de karakteristieke oorspronkelijke bebouwingslinten dat nog steeds duidelijk herkenbaar is. In vergelijking tot de andere historische linten is het bebouwingsbeeld van de Kerkstraat functioneel gemengd, dichter en gevarieerder. Door de omvangrijke uitbreidingen aan de oost- en westzijde van het dorp is de relatie met de rivier en de omringende landbouwgronden grotendeels verdwenen.

De Kerkstraat onderscheidt zich daarbij door de kinderkopjes als bestrating, historische gevels en aanwezige platanen als cultuurhistorisch karakteristiek element. De Oude Kerk vormt hierbij een beeldbepalend element binnen het plangebied, vanwege de cultuurhistorische waarde, de positionering en de gevarieerde bouwkundige staat.

De gronden in het plangebied rondom de kerk zijn aangemerkt als onderdeel van het landschappelijk waardevol gebied langs de gehele Kerkstraat. De bescherming van de landschappelijke waarde is in het bestemmingsplan Zuid en West Dongen reeds aangegeven. Het bestemmingsplan ziet erop toe de landschappelijke waarden te waarborgen.

Huidige situatie

Een gedeelte van de Oude Kerk is een ruïnekerk. In figuur 1.2 is de ligging van de kerk aangegeven. Zowel de kerk als de toren zijn aangewezen als Rijksmonument (monumentennummers 13220 en 13221).

Figuur 1.2 Ligging Oude Kerk in Dongen

Het gedeelte van de Oude Kerk dat geen ruïne is, wordt in de huidige situatie gebruikt als kerk. Het betreft hier het koor met de viering en de transepten. De toren (zie figuur 1.3) verkeert nog in goede staat.

Figuur 1.3 Aanzicht Oude Kerk

Huidige gebouw

Op de locatie van de Oude Kerk is in de 14e eeuw een kapel gebouwd. In de loop der eeuwen is dit uitgebouwd tot de huidige kerk. In het begin van de 19e eeuw wordt de kerk gerestaureerd en in gebruik genomen voor onder meer een politiebureau en archief. Halverwege de 19e eeuw wordt de kerk opnieuw gerestaureerd en wordt tussen het schip en het koor een muur gemetseld. Daarna wordt uitsluitend het koorgedeelte gebruikt voor kerkdiensten. In 1922 wordt de kerk, mede vanwege de bouwvalligheid verlaten. Door een storm stort in 1928 het dak van de kerk in, waardoor de kerk nog meer in verval raakt. In het begin van de jaren '30 van de vorige eeuw worden het priesterkoor en de dwarsbeuken herbouwd. Het middenschip bleef in ruineuze staat. De huidige kerk ziet er in grote lijnen nog hetzelfde uit als na deze restauratie. Het middenschip met de beide zijbeuken is op dit moment een ruïne, zoals uit figuur 1.4 blijkt is het dak van dit gedeelte verdwenen. De muren en de kolommen staan nog overeind. De ramen in de buitenmuren zijn nog steeds behouden.

Figuur 1.4 Ruïnedeel van de kerk